به گزارش افق جنوب، هنر سینما بسیار گسترده و غنی است. با نگاهی به گذر این هنر، متوجه تاثیر آن را در جامعه از گذشته تا کنون خواهیم بود. سینما جزء پر جاذبه‌ترین پدیده در قرن بیستم است.
سینما، لقب هنر هفتم را به خود گرفت و بسیاری از افراد را به خود جذب کرد. این هنر می‌تواند تاثیر زیادی بر روند زندگی افراد بگذارد و شاید می‌توان گفت سینما خود زندگی و نحوه زیستن را می‌آموزد. به همین دلیل است، در ساخت یک فیلم نقدهای بسیار زیادی صورت می‌گیرد. به مناسب روز جهانی سینما با مژده غضنفری، کارشناس ارشد سینما و منتقد فیلم و مدرس سینما به گفت‌وگو نشستم.
یک فیلم خوب چه ویژگی دارد؟
فیلم می‌تواند در هر ژانر یا سبکی ساخته شود، پرمخاطب یا کم‌مخاطب، جایزه گرفته یا نگرفته، اینها را به این دلیل می‌گویم چون به‌طور معمول این موارد را به اشتباه معیاری برای خوب یا بد بودن یک فیلم در نظر می‌گیرند، در حالی که معیار برای تشخیص فیلم خوب خودِ سینما است. یعنی کارگردانی، فیلمنامه، بازیگری، فیلمبرداری و … خوب. البته بداعت که بخش مهمی از هنر و البته فیلمسازی محسوب می‌شود.
کاربردی ترین رویکرد در نقد فیلم چیست؟
در نقد فیلم، رویکردها و روش‌های متفاوتی وجود دارد. برای من فرم در سینما خیلی اهمیت دارد و به نظرم کاربردی‌ترین رویکرد نقد فیلم، رویکرد نئوفرمالیستی است که بر پایه‌ی نظریه‌ی فرمالیست‌های روس بنا شده است. تئورسین‌های مهم این رویکرد دیوید بوردول و کریستین تامسون هستند که بین اهالی سینما به‌ویژه به خاطر کتاب‌های مهم تاریخ سینما و هنر سینما شناخته شده‌اند.
جایگاه نقد نوشتاری در ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
راستش به نظرم نقد نوشتاری سال‌هاست جایگاهش را در ایران از دست داده اما این‌روزها مستقل بودن خیلی سخت شده است و این فقط به نقد فیلم مربوط نیست و همه‌ی حوزه‌های هنر را در ایران شامل می‌شود. درواقع چیزی به اسم هنر مستقل و به طور ویژه سینمای مستقل در ایران وجود ندارد، اگر هنر و هنرمند بخواهد مستقل باشد امکان حیات و ادامه دادن نخواهد داشت.
آیا سینما ایران صاحب ژانر است؟
در سینمای ایران چیزی به اسم ژانر نداریم. ژانر مربوط به جریان اصلی سینمای آمریکا است. در ایران اکثر فیلم‌ها درام‌های اجتماعی یا درام‌های خانوادگی است. البته یک سری فیلم‌های کمدی یا شبه کمدی هم ساخته می‌شود. سینمای جنگی‌مان هم به عنوان سینمای دفاع مقدس شناخته می‌شود. درواقع آن‌چه که به عنوان تقسیم‌بندی ژانرها در سینمای هالیوود وجود دارد در هیچ‌کجای جهان به آن قدرت وجود ندارد و در سینمای ایران که اصلا وجود ندارد.
کیفیت جشنواره فیلم فجر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
جشنواره‌ی فیلم فجر سال به سال به لحاظ برگزاری با افت کیفیت همراه بوده است. هر سال از شکوهش کاسته می‌شود و ضعیف‌تر از سال‌های قبل برگزار شده است. این البته خیلی شامل کیفیت فیلم‌های حاضر در جشنواره نمی‌شود. یعنی در طول این سال‌ها یکی دو فیلم خوب، چندتایی متوسط و تعداد زیادی فیلم ضعیف در جشنواره حضور داشته‌اند و این روند سال‌هاست که به همین شکل ادامه یافته است. البته حد سینمای ایران هم همین است. اما جشنواره‌ی فیلم فجر مهم‌ترین اتفاق فرهنگی کشور است و به نظرم باید به آن توجه شود.
آینده سینما ایران را چگونه می‌بینید؟
خیلی موارد در سینمای ایران سر جای خودش نیست و سیستم اشتباه است. اینها باید تغییر کنند. اما به نظرم اگر امکان فیلمسازی برای جوان‌ها و بر پایه‌ی استعداد باشد و نه موارد دیگر آینده بهتری می‌توان برای سینمای ایران متصور شد.
ماندگار ترین دیالوگ در سینما ایران
خیلی سخت است. دیالوگ و مونولوگ در آثار بعضی از کارگردان‌های سینمای ایران خیلی اهمیت دارد. مانند مسعود کیمیایی یا علی حاتمی. اما نمی‌دانم چرا وقتی می‌خواهم به دیالوگ فکر کنم به یاد سکانسی از مسافرانِ بهرام بیضایی می‌افتم که جمیله شیخی می‌گوید: «لعنت به جاده‌ها اگه معنی‌شون جداییه».
کرونا چه تاثیری بر سینما داشته است؟
راستش مسئله‌ی گردش پول در سینمای ایران چیز واضح و مشخصی نیست. کما این که هر روز هم خبرهایی منتشر می‌شود که حاکی از همین نکته است. در این دوران هم که اکثر تهیه‌کنندگان یا فیلمسازان رو به ساخت سریال برای شبکه‌های خانگی آورده‌اند و به این صورت سعی کرده‌اند پویایی داشته باشند. اما خب کرونا به‌حتم همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است و سینما را هم همینطور.
آیا هنر سینما حد و مرز دارد؟
برای فیلمسازی حد و مرزی قائل نیستم. راستش باید و نباید مربوط به هنر نیست. هنر رهاتر از این بحث‌هاست. اگر قرار است فرهنگ و ملتی هم به نمایش گذاشته شود باید صادقانه باشد و از درون فیلمساز سرچشمه بگیرد وگرنه کارکرد و تاثیر چندانی نخواهد داشت. شاید اگر هنرمند در آن‌جایی که متولد و بزرگ شده و ریشه دوانده است بتواند کار کند، آثار بهتری خلق کند، البته این می‌تواند یک اصل کلی هم نباشد. اما حداقل برای سه فیلمساز بین‌المللی ما مانند کیارستمی، فرهادی و امیری که این‌گونه بوده است. یعنی فیلم‌هایی که در ایران ساخته‌اند به مراتب بهتر از آثاری است که در خارج از ایران کارگردانی کرده‌اند.
تفاوت سینمای قبل و بعد از انقلاب چیست؟
واقعیت این است که شاید خیلی تفاوتی ایجاد نشده است. یعنی چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب فیلم‌هایی که مخاطب بیشتری داشته‌اند به‌طور معمول فیلم‌های خوبی نیستند و دلیلش هم همان است که در ابتدا گفتم، میزان مخاطب ربطی به خوب یا بد بودن یک فیلم ندارد.
و آینده سینما ایران
بگذارید مثل همه‌چیز، اینجا هم فقط امیدوار باشیم که اتفاقات خوب بیفتد…/ ایسنا
